De startanalyse voor gemeenten: 6 strategieën
Bekijk onze speciale webinar
Bekijk onze speciale webinar
Deze zomer staat voor Ekwadraat voornamelijk in het teken van de grote opgave die er aankomt voor gemeentes: de transitievisie warmte en het hele proces wat hierbij komt kijken.
In de zomer hebben wij ons verdiept in een nieuw kansrijk rekenmodel ter ondersteuning van de startanalyse: het model Vesta MAIS. Dit model wordt binnenkort beschikbaar gesteld voor gemeenten om scenario’s door te rekenen voor de warmtetransitie.
Wij zijn alvast met het model aan de slag gegaan. In dit artikel neem ik je graag mee in onze bevindingen. Hierbij leer je wat je met het rekenmodel kan, hoe je dit kunt inzetten bij de startanalyse en in welke 6 strategieën het model kan resulteren.
Manager publiek domein
Vesta MAIS (Multi Actor Impact Simulatie) is een ruimtelijk energie(reken)model ontwikkeld door het PlanBureau voor de Leefomgeving (PBL). Met het model kan voor de gebouwde omgeving en de glastuinbouw het energiegebruik en de CO2 uitstoot voor de periode tot 2050 worden berekend.
Daarnaast kunnen het potentieel en de kosten voor maatregelen om gebieden (bijv. warmtenet door restwarmte uit industrie) en gebouwen (bijv. isolatie en warmtepompen) te verduurzamen berekend worden.
Verder kunnen de effecten op het vermeden energiegebruik, de CO2 uitstoot, investeringskosten en financiële opbrengsten van actoren in kaart word gebracht. “
“Het rekenmodel Vesta MAIS richt zich dus op de technisch-economische factor die belangrijk zijn in de besluitvorming.”
Oudere versies van het rekenmodel zijn in het verleden gebruikt als bouwstenen door het kabinet en de Tweede Kamer, onder andere om nationale scenario’s door te rekenen van de warmtetransitie voor gebouwde omgeving.
Inmiddels is het model aangepast (open source) en kan hij nu worden toegepast als middel om bij te dragen aan regionale besluitvorming.
Door deze aanpassing en de rol die gemeenten toebedeeld hebben gekregen in het Klimaatakkoord, kan het rekenmodel goed gebruikt worden in de het opstellen van de transitievisie warmte (TVW) en de uitvoeringsplannen op wijkniveau. Samen met de Startanalyse en de handreiking lokale analyse.
Ter opfrissing: de Startanalyse geeft met behulp van Vesta MAIS op buurtniveau de gevolgen weer voor zowel de maatschappelijk kosten als de kosten voor verschillende eindgebruikers voor een zestal door te rekenen warmtevoorziening strategieën. De handreiking geeft richtlijnen (m.b.t data, aannames en rekenregels) waarmee gemeenten de Startanalyse kunnen aanvullen voor een eigen analyse op basis van lokale, eigen data. De startanalyse en de handreiking samen worden ook wel de Leidraad genoemd
Op 23 september gaf adviseur Rob Goes een speciale webinar over de warmtetransitie bij gemeenten, met o.a.: Vesta MAIS, de transitievisie warmte en de startanalyse. Deze webinar terugkijken kan nu!
Hoe de Startanalyse er precies gaat uit zien straks, is nog steeds onduidelijk. Zelfs 4 weken voor de oplevering. Maar er zijn een aantal onderdelen die in gesprekken telkens weer terugkomen. Daarom verwacht ik de volgende opzet:
• Er zal een datadump zijn; een bestand waarin alle data die gebruikt is als input voor het rekenmodel Vesta MAIS, op één grote hoop. Hierbij gaat het veelal om openbare, landelijke beschikbare data. Behalve bij de 27 gemeenten in de eerste helft van dit jaar gebruikt hebben gemaakt van de mogelijkheid om lokale data aan te leveren.
• Het rekenmodel Vesta MAIS. Een rekenmodel waar de datadump kan worden ingestopt en gaat “draaien”. Als resultaat komt er per wijk de beste strategie voor de warmtetransitie uit. Het rekenmodel kan worden aangevuld met lokale eigen data van de gemeente. Hierdoor wordt te berekening nauwkeuriger en het resultaat beter toepasbaar op de situatie in de wijk/buurt. Echter is het Vesta MAIS model geen makkelijk te gebruiken model. Hij is niet zo gebruiksvriendelijk als bijvoorbeeld de Klimaatmonitor, waar je eenvoudig informatie “aan” en “uit” kunt zetten zodat je vervolgens de directe gevolgen ziet. Vesta MAIS is en spreekt de taal van ICT programmeurs (zie figuur 2).
• Op basis van de uitkomsten van Vesta MAIS verwachten wij een duiding van de resultaten: een kort globaal verhaal over de uitkomst. Dit is een puur technisch economisch verhaal en afhankelijk van de input die de gemeente het rekenmodel zelf heeft gegeven, heel generiek en niet precies toepasbaar op de werkelijke situatie. Hierin wordt waarschijnlijk ook de beste strategie per wijk genoemd.
Figuur 2: printscreen van Vesta MAIS user interface (GeoDMS)
In de notitie Strategieën voor de Leidraad worden zes strategieën beschreven, waar op een tweetal strategieën variaties mogelijk zijn. Dus eigenlijk zijn er 10 strategieën.
Voor allen geldt dat een bepaald niveau van isolatie aanwezig moet zijn om besparing mogelijk te maken en een comfortabel leefklimaat. Het basis isolatielevel waar vanuit word gegaan is B. De strategieën zijn:
1: All-electric: een elektrische warmtepomp (WP). Hierbij zijn twee varianten mogelijk:
a) Een warmtepomp met buitenlucht als bron en minimaal een isolatielevel van B+.
b) Een warmtepomp met bodem als bron en minimaal een isolatielevel van A+ .
2: Warmtenet midden temperatuur (MT). Hiermee wordt bedoelt een bron met een temperatuur van 70 ℃. Er is hiervoor basisisolatielevel nodig.
3: Warmtenet lage temperatuur (LT). Hiermee wordt bedoelt een brontemperatuur van 30 ℃. Ook bij deze strategie zijn variaties mogelijk, waarbij het verschil voor in de soort bron zit:
a) Een bron van 30 ℃, wat betekent dat er lage temperatuurdistributie is welke opgewaardeerd wordt op gebouwniveau met een warmtepomp. Hierbij is een isolatielevel nodig van niveau A+.
b) Een bron van 30 ℃, met daarbij een collectieve warmtepomp voor opwaardering wat leidt tot distributietemperatuur van 70 ℃.
c) Een lage temperatuur bron, welke collectief wordt opgewaardeerd tot 50℃ voor distributie. Voor tapwater is hierbij een boosterwarmtepomp nodig.
d) Een Warmte koude opslag (WKO) bron met een collectieve warmtepomp wat leidt tot distributietemperatuur van 70 ℃.
4: Hybride warmtepomp met een basisisolatielevel en duurzaam gas.
5: HR-ketel; met een basisisolatie en duurzaam gas.
6: Gemengd. Hiermee wordt bedoelt een combinatie van (onderdelen van) de bovenstaande strategieën.
De eerste drie strategieën zijn mogelijk zonder enige gebruik van aardgas. De laatste drie hebben een soort duurzaam gas nodig, zoals groengas of waterstof.
Groen gas wordt gemaakt door droge biomassa te vergassen of natte reststromen van biomassa te vergisten. Bij beide productieprocessen ontstaat biogas dat kan worden omgewerkt tot gas met dezelfde eigenschappen als aardgas. Waterstof kan worden gemaakt onder andere door elektrolyse met elektriciteit uit wind en zon.
Ook waterstof kan worden omgewerkt tot gas met aardgaskwaliteit maar kan ook rechtstreeks worden ingezet in gasketels en kooktoestellen. In dat geval moet deze apparatuur en het bestaande gasdistributienet worden vervangen of aangepast.
Hieronder zie je alles op een rijtje, met daarbij tevens informatie over het soort afgiftesysteem, de manier van ruimteverwarming en warm tapwater.
Figuur 3: De 6 strategieën
De keuze voor een strategie hangt met veel dingen samen en kan niet slecht worden gebaseerd op de uitkomst van Vesta MAIS. Wanneer je de 6 strategieën bekijkt, kom je tot de conclusie dat de keuze voor een strategie samen hangt met de zwaarte van de investering. Bijvoorbeeld voor de all-electric optie met een warmtepomp is een erg hoog leven isolatie nodig en andere radiatoren, terwijl bij de hybride warmtepomp “maar” het basis isolatielevel nodig is EN je kunt je huidige radiatoren behouden.
Een andere factor die meespeelt in de keuze voor een strategie, is het verschillen tussen de individuele mogelijkheden en de collectieve. De all-electric optie, de hybride warmtepomp en de HR-ketel zijn individuele keuze met daaraan verbonden, soms hoge, individuele kosten. Een warmtenet (midden dan wel lage temperatuur) is een collectieve oplossing, waarbij de kosten mogelijk ook meer verdeelt kunnen worden over verschillende partijen. Echter is de keuzevrijheid van de burger hierbij weg en is er afhankelijkheid van één warmteleverancier (monopolie).
Kortom, er zijn heel veel factoren waarmee rekening gehouden dient te worden in het maken van de keuze voor een strategie. Ik heb het hierboven nog niet eens gehad over het beleid dat al is vastgesteld door gemeenten of Provincie of de voorkeur van de burgers. Maar daarom is het juist extra belangrijk zoveel mogelijk duidelijk inzichtelijk te maken en wanneer alles, zo ver al mogelijk, inzichtelijk is een wel overwogen keuze te maken. En daar kan de Startanalyse en Vesta MAIS aan bijdragen.
Wilt u aan de slag met de warmtetransitie in uw gemeente? Neem dan contact met mij op.
"Ik help u graag met alle vragen over de startanalyse, Vesta MAIS en de warmtetransitie"
Manager publiek domein